wtorek, 18 kwietnia 2017

Nauczanie/kształcenie wielostronne



Według  Wincentego Okonia  kształcenie ma zmierzać poprzez  stymulowanie motywacji, zdolności poznawczych, życia uczuciowego i działalności praktycznej uczniów, do ich harmonii i pełnego rozwoju.  By ten rozwój został zachowany kształcenie musi uwzględniać  trzy podstawowe aktywności człowieka: 
  • aktywność poznawczą /umysłowa/ intelektualna, 
  • aktywność  emocjonalna 
  • aktywność  praktyczna. 
Aktywności te mają służyć  poznawaniu rzeczywistości i twórczemu oddziaływaniu  na nią.
Aktywność intelektualna, zmierza do poznawania świata i siebie, może zostać  uruchomiona, w dwóch  ważnych i uzupełniających się kierunkach :
  • ·         Asymilacji wiedzy- czyli przyswajanie gotowych wiadomości
  • ·         Odkrywaniu wiedzy angażującego procesu myślenia

Uczący przyswaja nagromadzoną przez ludzkość wiedzę , korzystając z pomocy nauczycieli jak i innych źródeł, ale także znaczną jej część odkrywa samodzielnie.
Aktywność emocjonalna, polega zapoznawaniu, przeżywaniu i tworzeniu wartości poznawczych emocjonalnych, estetycznych i wszelkich innych.
Aktywność praktyczna, polega na działaniu i zmienianiu świata. 
Uwzględnia z jednej strony poznania wiedzy o rzeczywistości i wzorów jej przekształcanie, natomiast z drugiej strony umiejętności do rozwiązywania problemów  technicznych, ekonomicznych i w zakresie produkcji.

 Aktywności te mają służyć  poznawaniu rzeczywistości i twórczemu oddziaływaniu  na nią. 
Cykl dydaktyczny obejmuje tu praktykę- teorie- praktykę. 
Koncepcja kształcenia wielostronnego przeciwstawia się zarówno  sensualizmowi dydaktycznemu, w którym zasada poglądowości  jest sednem wszelkiego nauczania, jak i jednostronnemu abstrakcjonizmowi, opartemu tylko na wiedzy książkowej, czy instrumentalizmowi dydaktycznemu, w którym dominuje jednostronny  kult praktyki, pojmowanej pragmatycznie.

poniedziałek, 17 kwietnia 2017

Nauczanie problemowe



Czym jest w ogóle problem?
Problem stanowi trudność praktyczną i teoretyczną, której rozwiązanie zawdzięczamy  własnej aktywności badawczej. Jest sytuacją niewygodną, zawierającą niepełne dane. Stanowi rodzaj wyzwania, którego podmiot nie może się podjąć przy wykorzystaniu jedynie dotychczasowego zasobu posiadanej wiedzy.

Problem ma najczęściej postać pytania lub zadania. Należy przy tym pamiętać, że nie każde pytanie jest problemem. Podejmując się rozwiązania problemu, musimy wykazać wysoką aktywność poznawczą i emocjonalną.
Charakterystyka nauczania problemowego - czym jest i czym się cechuje?
Za twórcę nauczania problemowego możemy uznać J. Deweya, niezwykłego amerykańskiego filozofa i pedagoga z pierwszej połowy XX wieku. Dążył on do tego, by proces kształcenia nie polegał głównie na narzucaniu uczniom zewnętrznych schematów myślenia i działania, lecz by szkolna „wiedza” nawiązywała jak najczęściej bezpośrednio do doświadczenia ucznia.
Nauczanie problemowe, w skrócie PBL (Problem Based Learning) stawia ucznia w centrum procesu uczenia się. W ostatnich latach na poziomie szkoły gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej staje się ono coraz bardziej popularną metodą nauczania.

·         powinno skłaniać ucznia do SAMODZIELNEGO poszukiwania rozwiązań
·         metoda własnych doświadczeń, które są przydatne do rozwiązania danego problemu
·         rola nauczyciela z roli z osoby przekazującej wiedzę, zmienia się na pomocnika, lecz sam nie jest źródłem informacji
·         istotą nauczania problemowego jest wzkazywanie i podpowiadanie sposobów zdobywania wiedzy zamiast standardowego jak np. wykład
·         współpraca grupowa
·         wyjkorzystuje techniki grupowe, w której szkoła to wspólnota osób uczących się i nauczających
·         rozwiązania problemu nie są znane z góry, trzeba je uzyskać współpracując ze sobą poprzez dyskusję, eksperymenty i inne formy pracy zespołowej

Według W. Okonia nauczanie problemowe jest  sekwencją kilku czynności

Na podstawie koncepcji Deway'a , która mówiła, że lepsze wyniki osiągnie się współpracując w grupie, Bogdan Nawroczyński opracował tok lekcji problemowej.


W praktyce szkolnej, która jest stosowana współcześnie wygląda to następująco:

W praktyce szkolnej metoda ta ma kilka odmian:
metodę odkrywczą – wykorzystywaną przez nauczycieli przy rozwiązywaniu problemów matematycznych i przyrodniczych
metodę odkrywczą – opierającą się na procesie myślowym racjonalizatorstwa lub wynalazczości
metodę optymalnego planu działania – mającą zastosowanie w rozwiązywaniu problemów technologicznych, produkcyjnych, ekonomicznych i konstrukcyjnych 

  1. Wykład problemowy.
  2. Dyskusja dydaktyczna,
  3. Gry dydaktyczne
  4. Burza mózgów

Szczególnie przydatna zarówno dla nauczyciela, jak i ucznia może być praca za pomocą WebQuest (w wolnym tłumaczeniu „Poszukiwania w Sieci”). Jest to format zajęć edukacyjnych, w którym wyjściowym źródłem informacji jest internet:
• uczniowie na podstawie materiałów dostępnych w sieci zgłębiają zadany temat, starają się weryfikować jakość uzyskiwanej informacji (także w oparciu o źródła pozainternetowe)
• pozyskane informacje i tworzone na ich podstawie struktury uczniowie gromadzą, redagują i przygotowują do prezentacji za pomocą narzędzi elektronicznych
• narzędziem może być serwis internetowy (np. Google Blogger), program do prezentacji (np. PowerPoint czy Prezi) lub w ostateczności nawet zwykły edytor tekstowy z osadzonymi ilustracjami i linkami do źródeł
• narzędzie powinno zostać dobrane stosownie do formy i środowiska prezentacji końcowej (np. Blogger czy Prezi dla prezentacji w sieci, PowerPoint dla prezentacji w sali z projektorem, edytor tekstu dla prezentacji w miejscach wymagających papierowego nośnika)

Z A P A M I Ę T A J!
W nauczaniu przedmiotów humanistycznych metody problemowe powinny być stosowane w miarę potrzeb. Dzisiejsza dydaktyka podkreśla, że treści tych przedmiotów nie można się uczyć wyłącznie drogą rozwiązywania problemów!
Podsumowując -> nauczanie problemowe jest sekwencją takich czynności nauczyciela i uczniów, jak organizowanie sytuacji problemowych i formułowanie problemów( w miarę dojrzewania uczniowie dokonują tego sami), indywidualne lub grupowe rozwiązywanie problemów przez uczniów, weryfikacja uzyskanych rozwiązań oraz systematyzowanie, utrwalanie i stosowanie nowo nabytej wiedzy w działaniach umysłowych i praktycznych.



Nauczanie programowane



Nauczanie i uczenie się są to czynności o charakterze wielostronnym. 


Nauczanie programowane stało się przedmiotem intensywnych badań w wielu krajach świata. 
Utożsamiane z nową technologią kształcenia obejmuje swoim zasięgiem wszystkie elementy systemu dydaktycznego.  
Nauczanie programowe to sposób nauczania oraz uczenia i uczenia się, w którym przyswajanie informacji zachodzi w oparciu o odpowiednio ułożony program zawierający powiązane ze sobą logicznie porcje informacji na określony temat

Według Cz. Kupisiewicza teoretyczną podstawę nauczania programowanego stanowią następujące zasady: 

a) zasada podziału materiału na niewielkie, ściśle ze sobą powiązane porcje. 

b) zasada aktywizowania uczniów studiujących programowany tekst.  Zasada polegająca na zachęceniu ucznia do aktywności. Gdy bierze się czynny udział w zajęciach, mamy dużo większe szanse na to, że więcej zapamiętamy.                                                                                     

c) zasada natychmiastowej oceny każdej odpowiedzi. Zasada polegająca na jak najszybszej ocenie wypowiedzi ucznia. 

d) zasada indywidualizowania tempa i treści ucznia się.  Zasada polegająca na dopasowaniu tempa do każdego ucznia. 

e) zasada empirycznej weryfikacji tekstów programowanych.
Piramida ukazująca jak ważna jest aktywizacja. 

Kupisiewicz dokonuje różnicowania programów ze względu na sposób udzielania odpowiedzi, tok uczenia się, wielkość oraz strukturę dawek informacyjnych, możliwości indywidualizowania procesów kształcenia. Na tej podstawie wyróżnia się następujące rodzaje programów: 
  • liniowy
  • rozgałęziony
  • mieszany           
           Program liniowy, którego twórcą jest B.F. SKINNER opiera się na swoistej teorii uczenia się krok za krokiem, co oznacza podział materiału na bardzo małe dawki informacyjne, gdyż są one łatwiejsze do opanowania przez uczniów niż duże dawki. Dzięki temu następujące po nich pytania , których odpowiedzią są luki występujące w poszczególnych ramkach, są łatwe i w zasadzie uczniowie nie popełniają błędów, a tym samym nie zniechęcają się do pracy. Uczeń po rozwiązaniu zadania otrzymuje informację zwrotną (dowiaduje się czy odpowiedział poprawnie czy niepoprawnie).
Program liniowy spotkał się z krytyką, która dotyczyła przede wszystkim zasady "bezbłędnego marszu małymi kroczkami przez tekst", w wyniku czego powstał tzw. 
  
               Program rozgałęziony. Autorem koncepcji programu rozgałęzionego jest amerykański psycholog N.A. CROWDER. U podstaw programu rozgałęzionego znajdują się następujące założenia teoretyczne: 

- materiał nauczania dzieli się na większe dawki niż w programie liniowym, po każdej dawce informacji następuje pytanie , które zmusza do wyboru odpowiedzi. 

- w przypadku odpowiedzi pozytywnej uczeń przechodzi do następnej ramki programu, natomiast wraca przez ramkę korektywna do punktu wyjścia i ponownie studiuje treść danej ramki, gdy na zawarte w niej pytanie odpowiedział źle. 
Program rozgałęziony, jak liniowy , spotkał się z krytyką, która dotyczyła sposobu udzielania odpowiedzi przez uczniów, niebezpieczeństwa popełnianych błędów, małej spójności przyswajanego materiału. 

    W celu uniknięcia licznych mankamentów podjęto próby opracowania programów mieszanych. W programach tych stosuje się zarówno małe dawki jak i większe, a nawet całe bloki informacyjne. Do programów mieszanych należy program blokowy, którego twórca jest Cz. Kupisiewicz. Bloki informacji przeplatają się z blokami powtórzeniowymi, kontrolnymi, problemowymi etc. Program blokowy pozwala rozwijać samodzielnie myślenie uczniów ponadto jest systemem otwartym, ponieważ adaptuje i spożytkuje wszelki postęp w nauczaniu programowanym. 

Program blokowy składa się z sześciu bloków:

  • - informacyjnego (I), 
  • - testowo-informacyjnego (TI), 
  • - problemowego (P), 
  • - testowo-problemowego (TP), 
  • - korektywno-informacyjnego (KI), 
  • - korektywno-problemowego (KP).



Środkami służącymi do ekspozycji programu są podręczniki lub maszyny. Podręczniki programowane różnią się między sobą w zależności od rodzaju programu, którego ekspozycji mają służyć. Maszyny dydaktyczne wspomagają procesy uczenia się , powtarzania i utrwalania jak również kontroli. W ostatnich latach wskazuje się na duże możliwości zastosowania w pracy dydaktycznej komputerów. W koncepcji nauczania programowego na szczególne podkreślenie zasługuje to, że opiera się na podstawowych prawach uczenia się oraz respektuje ważne postulaty jak stała aktywizacja uczniów, wgląd w przebieg uczenia się.