Nauczanie programowane

Nauczanie i uczenie się są to czynności o charakterze wielostronnym. 

Nauczanie programowane stało się przedmiotem intensywnych badań w wielu krajach świata. 

Utożsamiane z nową technologią kształcenia obejmuje swoim zasięgiem wszystkie elementy systemu dydaktycznego.  

Nauczanie programowe to sposób nauczania oraz uczenia i uczenia się, w którym przyswajanie informacji zachodzi w oparciu o odpowiednio ułożony program zawierający powiązane ze sobą logicznie porcje informacji na określony temat. 

Według Cz. Kupisiewicza teoretyczną podstawę nauczania programowanego stanowią następujące zasady: 

a) zasada podziału materiału na niewielkie, ściśle ze sobą powiązane porcje. 

b) zasada aktywizowania uczniów studiujących programowany tekst.  Zasada polegająca na zachęceniu ucznia do aktywności. Gdy bierze się czynny udział w zajęciach, mamy dużo większe szanse na to, że więcej zapamiętamy.                                                                                     

c) zasada natychmiastowej oceny każdej odpowiedzi. Zasada polegająca na jak najszybszej ocenie wypowiedzi ucznia. 

d) zasada indywidualizowania tempa i treści ucznia się.  Zasada polegająca na dopasowaniu tempa do każdego ucznia. 

e) zasada empirycznej weryfikacji tekstów programowanych.

Piramida ukazująca jak ważna jest aktywizacja. 

Kupisiewicz dokonuje różnicowania programów ze względu na sposób udzielania odpowiedzi, tok uczenia się, wielkość oraz strukturę dawek informacyjnych, możliwości indywidualizowania procesów kształcenia. Na tej podstawie wyróżnia się następujące rodzaje programów: 

• liniowy
• rozgałęziony
• mieszany           

           Program liniowy, którego twórcą jest B.F. SKINNER opiera się na swoistej teorii uczenia się krok za krokiem, co oznacza podział materiału na bardzo małe dawki informacyjne, gdyż są one łatwiejsze do opanowania przez uczniów niż duże dawki. Dzięki temu następujące po nich pytania , których odpowiedzią są luki występujące w poszczególnych ramkach, są łatwe i w zasadzie uczniowie nie popełniają błędów, a tym samym nie zniechęcają się do pracy. Uczeń po rozwiązaniu zadania otrzymuje informację zwrotną (dowiaduje się czy odpowiedział poprawnie czy niepoprawnie).

Program liniowy spotkał się z krytyką, która dotyczyła przede wszystkim zasady "bezbłędnego marszu małymi kroczkami przez tekst", w wyniku czego powstał tzw. 

  

               Program rozgałęziony. Autorem koncepcji programu rozgałęzionego jest amerykański psycholog N.A. CROWDER. U podstaw programu rozgałęzionego znajdują się następujące założenia teoretyczne: 

- materiał nauczania dzieli się na większe dawki niż w programie liniowym, po każdej dawce informacji następuje pytanie , które zmusza do wyboru odpowiedzi. 

- w przypadku odpowiedzi pozytywnej uczeń przechodzi do następnej ramki programu, natomiast wraca przez ramkę korektywna do punktu wyjścia i ponownie studiuje treść danej ramki, gdy na zawarte w niej pytanie odpowiedział źle. 

Program rozgałęziony, jak liniowy , spotkał się z krytyką, która dotyczyła sposobu udzielania odpowiedzi przez uczniów, niebezpieczeństwa popełnianych błędów, małej spójności przyswajanego materiału. 

    W celu uniknięcia licznych mankamentów podjęto próby opracowania programów mieszanych. W programach tych stosuje się zarówno małe dawki jak i większe, a nawet całe bloki informacyjne. Do programów mieszanych należy program blokowy, którego twórca jest Cz. Kupisiewicz. Bloki informacji przeplatają się z blokami powtórzeniowymi, kontrolnymi, problemowymi etc. Program blokowy pozwala rozwijać samodzielnie myślenie uczniów ponadto jest systemem otwartym, ponieważ adaptuje i spożytkuje wszelki postęp w nauczaniu programowanym. 

Program blokowy składa się z sześciu bloków:

• - informacyjnego (I), 
• - testowo-informacyjnego (TI), 
• - problemowego (P), 
• - testowo-problemowego (TP), 
• - korektywno-informacyjnego (KI), 
• - korektywno-problemowego (KP).

Środkami służącymi do ekspozycji programu są podręczniki lub maszyny. Podręczniki programowane różnią się między sobą w zależności od rodzaju programu, którego ekspozycji mają służyć. Maszyny dydaktyczne wspomagają procesy uczenia się , powtarzania i utrwalania jak również kontroli. W ostatnich latach wskazuje się na duże możliwości zastosowania w pracy dydaktycznej komputerów. W koncepcji nauczania programowego na szczególne podkreślenie zasługuje to, że opiera się na podstawowych prawach uczenia się oraz respektuje ważne postulaty jak stała aktywizacja uczniów, wgląd w przebieg uczenia się.